Ali Mithat İNAN'ın Atatürk'ün Not Defterleri Kitabı İncelemesi

İki kısımdan oluşan eser, birinci kısımda genel değerlendirme ve dil bakımından incelerken ikinci bölümde Atatürk’e ait 24 not defteri ve içerikleri hakkında bilgi vermekte, defterlerden örnek pasajlar sunmaktadır.

İlk kısımda genel değerlendirme kısmında yazılış amacı ve kullanılan üsluptan bahseder. Birçok lider ölmeden önce eserler bırakmışlardır. Eserlerin bırakılış amacı gelecek nesillere görüşlerini ve dönemi anlatmaktır. Yazarın bu eserlere verdiği örneklerden ikisi Adolf Hitler tarafından yazılan Kavgam ve Atatürk tarafından yazılan Nutuk’tur. Bu eserler genellikle halka hitap etmek için yazıldığından resmi bir dil içerir ve yazan kişinin o an içinde bulunduğu ruh halini yansıtmaz. Not defterleri ise kişisel notlar ağırlıklı olduğu için bir nevi günlük gibi görev görür ve duyguları da işin içine katmaktadır. Atatürk’ün not defterlerinin dil bakımından incelemesi sonucunda askeri terimlerin ağırlıklı olduğu Türkçe ağırlıklı olsa da bazı kelimelerin tam karşılığı olmadığı için Fransızca yazıldığı görülüyor. Harf inkılabı öncesi dönemde de bazı Rumca kelimeleri Grek alfabesi kullanmak istemediğinden Latin alfabesi kullanıldığı görülmüştür. 22 numaralı defter gibi dil alıştırması yapılan defterlerde Fransızca ağırlıklıdır. Bazı defterler kendisi tarafından başkasına yazdırılmış ya da kendisine hediye edilmiştir.

İkinci kısımda defterlerin içeriğine bakacak olursak,

1 numaralı defter:

Çanakkale savaşı sırasında tutulan bu defterde 19. Tümen hakkında bilgi ve notların yanı sıra düşman birliklerinin mevkileri, isimleri; düşman savaş gemilerinin isim ve sayılarının not alındığı görülmüştür.

2 numaralı defter:

1903 yılında kurmay subay adayı üsteğmen iken Selanik’te tutulan bu defter şehir hakkında notlar, emrindeki askerler hakkında notlar bulunur. Ayrıca Bulgarlar hakkında edindiği izlenimden bahseder. Bunların dışında birkaç mısra şiir ve Mezun olacak arkadaşlarına hitaben yapılacak bir konuşmanın taslakları bulunmaktadır.

3 numaralı defter:

“Fortification” başlıklı bu defter topçuluk ve topçu birliğinin yerleştirilmesi üzerine bilgiler içerir. Defterin ikinci kısmı “hücum” olup birliğin hücuma hazırlanmasından bahseder. Bir nevi ders notlarından oluşmaktadır.

4 numaralı defter:

Bir önceki defterin devamı niteliğindedir. 12. sayfasında ”taarruz-u sevkulceyş” yani taarruzun yönetilmesi başlığı vardır. Bu kısımda taarruz üzerine ders notları vardır.

5, 6, 7 numaralı defterler:

Bu defterler birbirlerinin devamı olup Osmanlıların Ruslarla olan sefer ve savaşları başlığını taşır. 1081 tarihinden Nizam-ı Cedid’in kurulmasına kadar geçen süreyi kapsayan dönem hakkında ders notlarını içerir.

8 numaralı defter:

Mücevherler başlığını taşır. Kol düğmesi, kravat iğnesi, cep saati ve köstekleri gibi kıymetli eşyaların dökümü bulunur. Bazılarının yanında kime hediye edildiği ya da ödünç verildiği not düşülmüştür.

9 numaralı defter:

1897 Osmanlı – Yunan savaşı hakkında bilgiler içeren defterde Osmanlı ordusunun yayılışı hakkında bilgiler içerir. Ayrıca savaştan sonra ortaya çıkan 24 askeri meseleden bahseder. Defterin kurmay olduktan sonra yazıldığı tahmin edilmektedir.

10 numaralı defter:

1909 yılında tutulan defter “Beylerbeyi’nde Altıncı Daire Reis-i Sabıkı Mehmet Ali Bey Hanesinde yazılmıştır” notu bulunmaktadır. 31 Mart vakası ve İstanbul’da bulunan birlikler hakkında bilgiler içermektedir. Fransızca yazılmış kısımlar yer almaktadır.

11 numaralı defter:

Türk dili ve Türk tarihi üzerine notlar içeren defter Türk dil ve Türk tarih kurumunun açılış safhasında tutulduğu tahmin edilmektedir.

12 numaralı defter:

Bu defter Atatürk tarafından tutulmamıştır. 1931 yılında yazar Savara’nın “Asrımızın on meşhur adamı” kitabının Atatürk maddesinin tercümesi olup kendisine hediye edilmiştir.

13 numaralı defter:

1913 yılında tutulan defterin bir kitap taslağı ya da ders notu olduğu düşünülmektedir. Çekilmekte olan düşmana hücum ve demiryollarını tahribinin harbe etkisi üzerine yazılmıştır.

14 numaralı defter:

Hediye edilen bir anı defteridir. Keçecizade İzzet Fuat Bey tarafından hediye edilmiştir.

15 numaralı defter:

1903 yılında tutulan defter 1870 – 1871 Fransız – Alman savaşı hakkında olup savaş hakkında notların yanı sıra kişisel notları da içerir.

16 numaralı defter:

“Mois Destination” yani aylık hedefler başlıklı defter 1921 yılında tutulmuş olup Büyük Millet Meclisi, Tekalif-i Milliye emirleri hakkında notlardan oluşup bunun yanında genel vaziyet hakkında görüşlerde bulunmaktadır.

17, 18 numaralı defterler:

1922 yılında tutulan defterde milletvekili listeleri bulunup yanlarında görevleri ve seçildikleri şehir/bölgeler yazılıdır. Ayrıca iç meseleler hakkında notlar bulunur.

19, 20 numaralı defterler:

1922 yılında Meclis başkanı olarak farklı bölgelerdeki askeri birlikleri denetlerken aldığı notlar bu iki defterde bulunmaktadır.

 21 numaralı defter:

1905 yılında Port Said’den İstanbul’a dönüş sırasında gemide yaşadıklarını not etmesi yanı sıra ordunun çeteler ve eşkıyalara karşı mücadelesinde izleyeceği yol hakkında notlar bulunur.

22 numaralı defter:

İstanbul’a ilk geldiği dönemde Fransızca dersi alırken pratik yapmak için bu defteri kullanmıştır.

23 numaralı defter:

Kaymakam İbrahim Bey oğlu Kemalettin Bey’in hatıra defteridir. Mustafa Kemal’in Kemalettin Bey’e hitaben yazdığı bir bölüm bulunur.

24 numaralı defter:

1911 yılında Harp akademisinde subayın arazide yetiştirilmesi hakkında etüt çalışmasının konferans taslağıdır. Zabit ve Kumandan ile hasbihal kitabının taslağı niteliğindedir.