Anıların Kaynak Olarak Kullanılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Tarihçiler bir konu üzerinde çalışırken belgeler, makaleler, konu hakkında daha önce yazılmış eserler, günlükler ve hatıratlar(anılar) gibi şeyleri incelerler. Bunların hepsinin ayrı bir inceleme usulü ve doğrulama tekniği vardır. Bunlar arasında kullanılırken en çok dikkat edilmesi gereken anılardır. 

Anılar bir kişinin yaşadığı olayları bize aktarması olsada, tüm aktarılanların doğru ve yaşanmış olduğunu varsaymak çok büyük bir hatadır ve ilerde önü alınamayacak hatalara sebebiyet verebilir. İkinci elden kaynaklar olsalarda bazı kişiler tarafından birinci elden kaynaklar gibi muamele görmektedirler. İncelediğimiz tarihteki mühim bir kişinin, bir imparatorun, başbakanın, cumhurbaşkanının, diplomatın, generalin, subayın ya da bir gazinin hatıratı olabilir. Ya da bir olaya tanıklık etmiş sıradan bir vatandaşın. Peki niçin dikkat etmemiz gerekiyor?

1) Anılar olay yaşandıktan çok sonra yazılacağı için anılarını aktaran kişi ayrıntıları unutmuş olabilir, bazı noktaları atlayabilir. Akli melekelerini yitirmiş olabilir.

2) Aktaran kişi o anki günlük gündem ve siyasi yapı içerisinde aktardıklarını değiştirebilir, çarpıtabilir.

3) Kaleme alan kişi aktaranın sözlerini çarpıtabilir, ekleme yapabilir.

4) Özellikle general ve devlet adamları kendilerini aklamak için ya da hedef göstermek amacıyla çarpıtma yapabilir, yalan söyleyebilirler.

Özellikle bu son maddede bahsettiğim general hatıraları konusunda bazı araştırmacılar (burada nazar-ı dikkatinizi bu noktaya celbetmek isterim. "tarihçiler" değil "araştırmacılar") generalin hatıratını tamamen güvenilir sayarak uyarılarımıza karşın bizleri "koskoca generale yalan mı söylüyor diyorsun" diyerek bizi paylamaya kalkıyorlar. Kastedilenin yalan söylediği değil teyit edilmesi gerekli olduğu uyarısını dahi idraktan yoksun şahıslar var. 

Peki hatıratları hiç mi kullanmayacağız? Hayır kullanacağız ama önce teyit etmeliyiz. Peki Anılar nasıl teyit edilir?

1) Anıda bahsedilen şahıslar varsa ve hayattaysa kendisinden bu olayı teyit ettirebiliriz.

2) Anıda bahsedilen olayla ilgili kaynakları tarayarak ve çapraz okuma yaparak teyit yapılabilinir.

3) Anı sahibi ve kaleme alana kişiyi araştırılarak daha önce eserlerinde yalan ve çarpıtma yapmış mı diye incelemeliyiz. 

Görüldüğü gibi 3 basit adımda teyit yapılabilinir. Ve eserinizin tedbirsizliğiniz yüzünden aylarca eleştirilmesinden kurtulmuş olursunuz.